СДИ како средство за унапредување на конкурентноста и на практиките за добро корпоративно управување / FDI as a means of improving competitiveness and good corporate governance

СДИ како средство за унапредување на

конкурентноста и на практиките за добро корпоративно управување

Многу анализи потврдуваат дека странските директни инвестиции (СДИ) можат да имаат силни позитивни ефекти врз економскиот растеж на земјата – домаќин, но и за унапредување на вкупното работење на локалните фирми. Користите од СДИ за земјата – домаќин, во основа, се сведуваат на пренесување нова технологија, унапредување на квалитетот на човечкиот капитал, зголемување на продуктивноста на локалните фирми, како и придонесување за интеграција на земјата - домаќин во меѓународната трговија. Истовремено, СДИ вршат силно влијание врз промената и унапредувањето на корпоративното управување кај локалните фирми и врз поттикнувањето на конкурентно деловно опкружување. Сето тоа, се очекува да води кон повисок економски растеж, како главен инструмент за намалување на сиромаштијата во тие земји.

 

Практиката во економиите во подем и во поранешните социјалистички земји потврдува дека СДИ придонесуваат за креирање на општествено одговорни корпоративни политики во домашните фирми. Под нивно влијание локалните фирми се присилени да ја менуваат и унапредуваат својата практика на управување во правец на начинот на кој што тоа го прават странците. На тој начин, локалните фирми го зголемуваат интересот на странците за соработка со нив, ја подобруваат својата конкурентска позиција, а со тоа ја зголемуваат и својата пазарна вредност. Доколку сакаат да се натпреваруваат со странците, локалните фирми би требало да ги прифатат практиките на корпоративно управување на СДИ кои доаѓаат од повисоко развиените економии.

 

Локалните фирми, кои не им се конкуренти на странските фирми, туку се јавуваат како снабдувачи или купувачи од СДИ, исто така би требало да бидат насочени кон подобрување на нивните практики на корпоративно управување во правец на ефективна соработка со подобро управуваните СДИ. Тие треба да ги прифатат очекувањата и стандардите на СДИ кои, особено, се однесуваат на вршење соодветни промени и унапредувања што се однесуваат на креирање квалитетен состав на одборот на директори, соодветно наградување на извршните директори, концентрација на сопственоста и заштита на правата на инвеститорите (акционерите).

 

Според тоа, локалните фирмите со поквалитетно корпоративно управување ќе развијат подобра репутација на пазарот, што повеќекратно ќе ја поттикнува нивната конкурентска способност. Оттаму произлегува заклучокот дека интензитетот на конкуренцијата е силен фактор за воведување подобра корпоративна практика.

 

Зголемената конкуренција од СДИ може да се смета како корист особено ако таа ги стимулира домашните фирми да воведуваат нова, “почиста“ технологија, да креираат иновации и да работат поинтензивно и попродуктивно. За земја со низок степен на економски развој, особено е значајно што СДИ предизвикуваат зголемување на вложувањата за истражување и развој. Тие унапредувања, пак, можат да придонесат локалните фирми да го зголемат своето пазарно учество.

 

Најпосле, поради економијата на обем, СДИ можат да вршат диверзификација на производството и на технологијата. Сето тоа ги присилува домашните фирми да ја зголемуваат својата ефикасност и на тој начин да им станат, колку-толку, конкурентни на странските инвеститори.

 

Покрај од економијата на обем, многу позитивен надворешен ефект од СДИ произлегува од нивните високи почетни капитални вложувања, супериорните знаења и напредната технологија. Од тие причини, тие имаат најдобра репутација од сите типови меѓународни капитални текови Додека кусорочните капитални текови во литературата понекогаш се нарекуваат “лош холестерол“, СДИ го носат епитетот “добар холестерол“ (Hausman and Fernandes-Arias, 2000). Причината за тоа е што СДИ се сметаат за долгорочни, стабилни капитални приливи, кои можат да ги остварат погоре спомнатите позитивни ефекти врз економијата на земјата домаќин. Од друга страна, кусорочните приливи често се квалификуваат како нестабилни, шпекулативно мотивирани меѓународни финансиски текови, со потенцијал за дестабилизација на економијата.

 

Меѓутоа, и покрај сите досега наведени позитивни карактеристики на СДИ, постојат анализи кои укажуваат дека особено земјите во развој не би требале да завземат некритичен став кон користите од нивниот прилив во домашната економија. Особено во малите земји, големите мултинацинални компании можат да остварат преголема пазарна моќ. Во такви услови и при толку високо поставени стандарди од страна на СДИ, често се случува влегувањето на нови домашни фирми во соодветните индустрии, каде што веќе влегле СДИ, да биде исклучително тешко. Дури, странските инвеститори можат да предизвикаат намалување на бројот на фирми во соодветната индустрија, ако најмалку ефикасните локални компании бидaт присилени да излезат од тој бизнис. Доколку станува збор за земји на релативно ниско ниво на технолошки развој, домашните фирми тешко ќе можат да успеат да им бидат и добавувачи на странските компании. На тој начин, позитивните ефекти (прелевањата) од СДИ за домашната економија се намалуваат, а странските компании функционираат како изолирани острови во рамки на домашниот економски амбиент.

 

Ова не го намалува потенцијалното значење на СДИ за динамизирање на растот, конкурентноста и продуктивноста во земјите домаќини. За тоа доволно говори фактот дека практично во сите земји во светот постои некој вид државна агенција, задолжена за привлекување на странски инвестиции и некоја програма за даночни олеснувања и други субвенции насочени кон странските фирми.

 

Она по што меѓусебно се разликуваат земјите домаќини се резултатите од приливите на СДИ. Емпириските истражувања покажуваат дека во некои од нив СДИ остваруваат силно влијание врз порастот на економскиот раст и конкурентноста на домашните компании, додека во други земји тие резултати се многу послаби. Тоа не води до заклучокот дека придобивките од СДИ не доаѓаат автоматски, туку пресудно зависат од ситуацијата и условите во земјата домаќин.

 

Со оглед на тоа, клучното прашање со кое се соочуваат креаторите на економската политика и академските истражувачи е кои фактори најсилно влијаат врз максимирањето на користите од присуството на странските корпорации во домашната економија? За жал или за среќа, не постои универзален рецепт, кој би важел за сите земји. Но, практичното искуство и научните студии сугерираат дека во најголемиот број случаи фокусот треба да се насочи кон зголемување на квалитетот на образованието (на прво место!), изградба на физичката инфраструктура (транспорт и енергија) олеснување на пристапот до финансирањето, подобрување на инвестиционата клима, итн. Вештината на носителите на економската политика е да ја одберат комбинацијата на мерки која ќе извлече најмногу позитивни ефекти од приливите на СДИ за нивната национална економија.

FDI as a means of improving

competitiveness and good corporate governance

Numerous analyzes confirm that foreign direct investment (FDI) can have strong positive effects on economic growth of the host country, but also for improving the overall performance of local companies. Benefits of the FDI are generally focused on transferring new technology, improving human capital quality, increasing productivity of local companies, as well as contributing to the integration of the host country in international trade. At the same time, FDI exert significant influence on the growth and improvement of corporate governance among local companies and on the encouragement of a competitive business environment. These combined factors expected to contribute to higher economic growth, as the main instrument for poverty reduction in those countries.

 

The experience of the emerging economies and in the former socialist countries confirms that FDI contributes to creating socially responsible corporate policies in domestic companies. FDI influence local companies to change and improve its management practices in the manner used by the investors. Thus, the interest of the foreign investors fro cooperating with local companies is increased, the local companies improve their competitive position and thereby also increase their market value. If they want to compete with foreign companies, the local companies should adopt corporate governance practices of FDI that come from the developed economies.

 

Local companies that are not competitive with foreign firms, but act as suppliers or buyers from the foreign investors should also be directed to improve their corporate governance practices for the purpose of effective cooperation with the successfully managed FDI. They need to accept the expectations and standards of FDI which, in particular, are related to the changes and improvements related to quality composition of the board of directors, appropriate remuneration of executive directors, concentration of ownership and protection of investors' rights (shareholders).

 

Therefore, local companies with better corporate governance will develop a better reputation in the market, which will multiply further their competitive ability. Hence the conclusion that the intensity of competition is a strong factor for introducing better corporate practices.

 

Increased competition from FDI can be considered as beneficial especially if it stimulates domestic companies to introduce new "cleaner" technology, create innovation and work harder and be more productive. For a country with a low level of economic development, it is important that FDI have impact on the increase in investments in research and development. These improvements, in turn, can contribute to local companies increasing their market share.

 

Finally, due to economies of scale, FDI can exert diversification of production and technology. This requires domestic companies to increase their efficiency and thus come to be competitive with foreign investors.

 

Apart from the economy of scale, a very positive external effect of FDI stems from their high upfront capital investments, superior knowledge and advanced technology. For these reasons, they have the best reputation of all types of international capital flows. While short-term capital flows in the literature are sometimes called "bad cholesterol", FDI carry the epithet "good cholesterol" (Hausman and Fernandes-Arias, 2000). The reason for this is that FDI are considered as long-term, stable capital inflows, which can achieve the above-mentioned positive effects on the economy of the host country. On the other hand, short-term inflows are often classified as unstable, speculative motivated international financial flows, with the potential to destabilize the economy.

 

However, despite all previously mentioned positive characteristics of FDI, there are analyzes which indicate that developing countries should take up uncritical attitude towards the benefits of their inflow in the domestic economy. Especially in small countries, large multinational companies may exercise too much market power. In such conditions and with such high standards set by FDI, it can be extremely difficult for new domestic companies to enter the relevant industries which have benefited from foreign investments. Moreover, foreign investors may reduce the number of companies in an industry, the least effective local companies can be forced to get out of that business. In case of countries with a relatively low level of technological development, it is a challenge for domestic companies to be suppliers of foreign companies. Thus, the positive effects (spillover) of FDI for the domestic economy may also decline, and foreign companies may be forced to operate as isolated islands within the domestic economic environment.

 

This does not reduce the potential significance of FDI for acceleration of growth, competitiveness and productivity in the host countries. The establishment of some kind of a state agency in charge of attracting foreign investment and a program of tax concessions and other subventions aimed at foreign investors in practically all recipient countries is enough evidence of their importance.

 

However, the results of FDI inflows are different among the host countries. Empirical research shows that some FDI profoundly influence the increase of economic growth and competitiveness of domestic companies, while in other countries there are much weaker results. This leads to the conclusion that the benefits of FDI do not come automatically, but crucially depend on the state of affairs and conditions in the host country.

 

Taking everything into consideration, the economic policy makers and academic researchers face the key question which factors strongly influence maximizing the benefits from the presence of foreign corporations in the domestic economy? Unfortunately or fortunately, there is no universal recipe, which would be valid for all countries. However, practical experience and scientific studies suggest that in most cases the focus should be directed towards increasing the quality of education (primarily!), construction of physical infrastructure (transport and energy), facilitation of access to financing, improvement of investment environment etc. The skill of the economic policy makers is to choose a combination of measures that will produce the most positive effects of FDI inflows to their national economy.